Analizë- Ekonomia Shqiptare në 2025

Hyrje: Një Panoramë e Qëndrueshmërisë dhe Rritjes

Në një peizazh ekonomik global të mbushur me paqartësi, ekonomia shqiptare ka demonstruar një qëndrueshmëri dhe një dinamikë rritjeje të admirueshme gjatë vitit 2024, duke vendosur një bazë solide për vitin që vjen. E nxitur nga një sektor shërbimesh në lulëzim, veçanërisht turizmi, dhe e mbështetur nga investimet në ndërtim dhe konsumi i fortë privat, Shqipëria po lundron me sukses sfidat ekonomike. Parashikimet për vitin 2025 mbeten optimiste, ndonëse me një ritëm më të moderuar, duke sinjalizuar një fazë të re konsolidimi dhe zhvillimi të qëndrueshëm. Ky artikull analizon në thellësi zhvillimet kyçe makroekonomike, trendet në tregun financiar, lajmet e biznesit dhe perspektivën rajonale, duke ofruar një pamje të plotë të asaj që pritet për ekonominë shqiptare dhe të Ballkanit Perëndimor.

1. Ecuria Makroekonomike: Motorët e Rritjes dhe Stabiliteti

Performanca makroekonomike e Shqipërisë në vitin 2024 ka qenë një dëshmi e vitalitetit të saj. INSTAT raportoi një rritje ekonomike prej 3.96% për vitin 2024, e cila u mbështet kryesisht nga shërbimet publike, tregtia, pasuritë e paluajtshme dhe ndërtimi. Kjo performancë e tejkaloi lehtësisht pritshmëritë fillestare. Duke parë përpara drejt vitit 2025, institucionet financiare ndërkombëtare parashikojnë një vazhdimësi të këtij trendi pozitiv, megjithëse me një ngadalësim të lehtë. Banka Botërore parashikon një rritje prej 3.3%, ndërsa Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) sheh një rritje mesatare rreth 3.5% për periudhën afatmesme deri në vitin 2029. Faktorët kryesorë që do të mbështesin këtë rritje mbeten konsumi i brendshëm, turizmi në ekspansion dhe investimet e planifikuara në infrastrukturë.

Në frontin e inflacionit, lajmet kanë qenë jashtëzakonisht pozitive. Inflacioni pësoi një rënie të ndjeshme gjatë vitit 2024, duke arritur një mesatare prej 2.2%, një shifër dukshëm më e ulët se 4.8% e regjistruar në 2023. Kjo ulje i atribuohet kryesisht rënies së çmimeve të mallrave të importuara dhe forcimit të vazhdueshëm të kursit të këmbimit të lekut. FMN parashikon që inflacioni do të qëndrojë rreth 2% në fund të vitit 2024, para se të konvergojë gradualisht drejt objektivit prej 3% të Bankës së Shqipërisë në vitin 2025. Ky stabilitet çmimesh është thelbësor për ruajtjen e fuqisë blerëse dhe për të mbështetur vendimet e investimeve.

Një tjetër arritje e rëndësishme është përmirësimi i financave publike. Borxhi publik ka ndjekur një trajektore të qëndrueshme rënëse, duke arritur në 55.45% të PBB-së në fund të 9-mujorit të 2024, dhe pritet të bjerë më tej në rreth 50% deri në vitin 2029. Kjo konsolidim fiskal, i mbështetur nga rritja e të ardhurave tatimore dhe menaxhimi prudent i shpenzimeve, ka forcuar qëndrueshmërinë e financave të vendit dhe ka rritur besimin e investitorëve. Buxheti i vitit 2025, i cili synon një bilanc primar zero, konfirmon angazhimin e qeverisë për disiplinë fiskale.

Në tregun e punës, tendencat janë gjithashtu inkurajuese. Papunësia ka rënë, ndërsa pagat kanë shënuar një rritje të konsiderueshme. Paga mesatare mujore u rrit me 18% në vitin 2024, duke arritur në 83,401 lekë dhe duke përmirësuar standardin e jetesës për shumë familje. Megjithatë, ky zhvillim pozitiv shoqërohet me një sfidë strukturore: mungesa e fuqisë punëtore, e cila është përkeqësuar nga emigracioni dhe po bëhet një shqetësim madhor për bizneset në sektorë të ndryshëm.

Pamje ajrore e një qyteti modern shqiptar me ndërtesa të reja dhe liqen, duke treguar zhvillimin urban dhe investimet në infrastrukturë.

2. Dinamikat e Tregut Financiar: Stabilitet Bankar dhe Hapa drejt Thellimit

Sektori financiar shqiptar mbetet i dominuar nga bankat, të cilat vazhdojnë të jenë të shëndetshme, fitimprurëse dhe të mirëkapitalizuara. Me një raport të mjaftueshmërisë së kapitalit prej 19.63%, sektori bankar qëndron mbi kërkesat rregullatore dhe ka likuiditet të bollshëm për të mbështetur rritjen e kreditimit për ekonominë. Stabiliteti i inflacionit dhe monedha e fortë i kanë dhënë Bankës së Shqipërisë hapësirën e nevojshme për të mbajtur një politikë monetare më lehtësuese, duke favorizuar investimet.

Megjithatë, tregu i kapitaleve mbetet segmenti më pak i zhvilluar i sistemit financiar. Me bursën e Tiranës që është ende jo-operacionale, investimet e portofolit janë të kufizuara kryesisht në obligacione qeveritare dhe pasuri të paluajtshme. Duke njohur këtë mangësi, qeveria po ndërmerr hapa aktivë për të thelluar tregun e brendshëm të borxhit. Një lëvizje e rëndësishme është plani për të emetuar për herë të parë obligacione 20-vjeçare në janar 2025, një instrument që do të ndihmojë në zgjatjen e maturitetit të borxhit dhe do të ofrojë opsione të reja për investitorët institucionalë. Për më tepër, suksesi i fundit në tregjet ndërkombëtare, ku Shqipëria emetoi një Eurobond 10-vjeçar me vlerë 650 milionë euro me një yield prej 5%, dëshmon besimin e lartë të investitorëve të huaj në perspektivën ekonomike të vendit.

Në këtë kontekst, fondet e investimeve kanë parë një rritje mbresëlënëse. Vlera neto e aktiveve të tyre u rrit me 22% në vitin 2024, duke arritur në 61.3 miliardë lekë. Pjesa më e madhe e këtyre aktiveve, rreth 79.24%, është e investuar në letra me vlerë të qeverisë, duke reflektuar rolin e tyre si një mekanizëm i rëndësishëm për financimin e borxhit publik. Skena e kapitalit sipërmarrës (Venture Capital) është ende në fillimet e saj, por po tregon shenja premtuese. Firma si Fondi BESA, TECS Capital dhe Oxa Capital po investojnë në startup-e në faza të hershme, kryesisht në teknologji. Megjithëse mjedisi ligjor dhe fiskal kërkon përmirësime të mëtejshme, ekzistenca e mbi 866 startup-eve, nga të cilat 84 kanë siguruar financim, tregon një potencial të pashfrytëzuar për inovacion.

3. Sektorët Kyç dhe Lajmet e Biznesit: Investimet Transformuese

Flukset e Investimeve të Huaja Direkte (IHD) vazhdojnë të jenë një shtyllë e rëndësishme e ekonomisë. Në vitin 2024, ato arritën në 1.58 miliardë euro, një rritje prej 5.7% krahasuar me vitin e kaluar. Një detaj domethënës është se rreth 54% e kësaj shume ishte fitim i ri-investuar, çka tregon një nivel të lartë besimi dhe kënaqësie nga ana e investitorëve ekzistues. Sektorët që tërheqin më shumë investime mbeten pasuritë e paluajtshme, industria nxjerrëse dhe manifaktura, me Holandën, Italinë dhe Turqinë si burimet kryesore të kapitalit.

Infrastruktura po përjeton një periudhë transformimi masiv. Qeveria shqiptare ka planifikuar të shpenzojë 1.6 miliardë euro për infrastrukturën në vitin 2025, duke u fokusuar në projekte strategjike si zgjerimi i autostradës Tiranë-Durrës, avancimi i Korridorit 8, dhe ndërtimi i portit të ri tregtar në Porto Romano. Këto investime pritet të përmirësojnë ndjeshëm lidhjen rajonale dhe të rrisin potencialin ekonomik të zonave bregdetare dhe periferike. Një projekt tjetër kyç është rehabilitimi dhe elektrifikimi i linjës hekurudhore Durrës-Rrogozhinë, pjesë e Korridorit VIII Pan-Europian.

Qytet historik shqiptar me kala në kodër në perëndim të diellit, duke pasqyruar qëndrueshmërinë dhe potencialin turistik.

Turizmi është padyshim ylli në rritje i ekonomisë shqiptare. Bumi në këtë sektor po tërheq investime të një shkalle të paparë më parë. Projekti më i bujshëm është ai i investimit prej 1.4 miliardë eurosh nga Affinity Partners, kompania e Jared Kushner, për të transformuar ishullin e Sazanit dhe zonën e Zvërnecit në resorte luksoze të nivelit botëror. Paralelisht, sektori i energjisë së rinovueshme po bën hapa gjigantë. Me një synim ambicioz për të arritur 1 GW kapacitet të instaluar të energjisë diellore deri në fund të 2024 dhe 3 GW deri në 2030, Shqipëria po pozicionohet si një lider rajonal në energjinë e pastër. Projekte të shumta fotovoltaike dhe të energjisë së erës janë në zhvillim e sipër.

Bujqësia, shtylla tradicionale e ekonomisë, gjithashtu po modernizohet. Me eksporte bujqësore që arritën në 570 milionë euro në 2024 dhe me synimin për të arritur 1 miliard euro deri në 2030, sektori po mbështetet nga skema të reja financimi dhe subvencionesh për investime në teknologji moderne.

4. Perspektiva Rajonale: Një Vështrim krahasues i Ballkanit Perëndimor

Ekonomia e Shqipërisë nuk operon në izolim. Zhvillimet në vendet fqinje të Ballkanit Perëndimor ofrojnë një kontekst të rëndësishëm. Kosova parashikohet të ketë një rritje prej rreth 4% në 2025, e nxitur nga konsumi, por përballet me sfida të mëdha si papunësia e lartë e të rinjve. Maqedonia e Veriut pret një rritje prej rreth 3.5%, e mbështetur nga investimet publike në infrastrukturë, por duhet të menaxhojë me kujdes borxhin publik në rritje. Mali i Zi parashikon një rritje më të moderuar rreth 3%, ku rritja e pagave dhe pensioneve po nxit konsumin, por po krijon edhe rreziqe fiskale. Së fundi, Serbia pret një rritje prej 3.5% sipas EBRD, e mbështetur nga investimet ambicioze, por mbetet e ekspozuar ndaj paqëndrueshmërisë politike dhe ngadalësimit ekonomik në Bashkimin Evropian.

Në përgjithësi, rajoni ndan një trajektore të përbashkët të rritjes ekonomike, por gjithashtu përballet me sfida të ngjashme që lidhen me reformat strukturore, sundimin e ligjit dhe procesin e integrimit evropian.

Përfundim: Një Optimist i Matur

Ekonomia shqiptare hyn në vitin 2025 me një bazë të fortë dhe një perspektivë pozitive. Rritja e qëndrueshme, inflacioni i kontrolluar dhe financat publike të konsoliduara krijojnë një mjedis të favorshëm për investime dhe zhvillim. Sektorët si turizmi, energjia e rinovueshme dhe infrastruktura pritet të jenë motorët kryesorë të transformimit ekonomik. Megjithatë, sfidat mbeten. Menaxhimi i mungesës së fuqisë punëtore, thellimi i tregjeve financiare dhe përshpejtimi i reformave strukturore janë thelbësore për të siguruar që kjo rritje të jetë afatgjatë dhe gjithëpërfshirëse. Viti 2025 do të jetë një vit vendimtar për të kapitalizuar mbi sukseset e arritura dhe për të ndërtuar një të ardhme më të begatë ekonomike.