Në zemër të Ballkanit, Shqipëria po përjeton një transformim dixhital të vrullshëm, një lëvizje ambicioze që synon të rikonfigurojë themelet e shërbimeve publike dhe të afrojë vendin me standardet evropiane. Kalimi masiv drejt shërbimeve online, i udhëhequr nga portali e-Albania, po premton një epokë të re efikasiteti dhe transparence. Megjithatë, ky udhëtim nuk është pa sfida. Mes arritjeve të padiskutueshme, shfaqen pyetje kritike rreth sigurisë kibernetike, mbrojtjes së të dhënave dhe aftësive dixhitale të qytetarëve. A mund ta ndërtojë Shqipëria një të ardhme dixhitale që është sa inovative, aq edhe e sigurt dhe gjithëpërfshirëse?
Revolucioni Dixhital: E-Albania dhe Premtimi për një Shtet Modern
Në vitet e fundit, Shqipëria ka bërë hapa gjigantë në krijimin e një platforme të plotë për shërbimet publike dixhitale. Përpjekja kryesore e qeverisë ka qenë kalimi i shërbimeve të administratës publike ekskluzivisht online, një lëvizje që, sipas raportit “Albania’s Digital Transformation Journey”, synon të eliminojë ndërveprimet fizike, duke reduktuar kështu korrupsionin, radhët dhe pakënaqësinë. Ky vizion është materializuar përmes portalit e-Albania, i cili është bërë pika qendrore e këtij transformimi.
Statistikat dëshmojnë për një adoptim masiv. Gjatë periudhës së fundit të raportimit nga Bashkimi Evropian, 95% e aplikimeve për 1,217 shërbime publike u kryen online. Me mbi 2.5 milionë përdorues të regjistruar, platforma pa mbi 13.7 milionë përdorime të shërbimeve elektronike vetëm në vitin 2021. Ky progres është pjesë e Agjendës Dixhitale 2022-2026, e cila ka përshpejtuar dixhitalizimin e arkivave të gjendjes civile, sistemin “Dua Punë” dhe shërbimet doganore.
Sfida të Reja në Horizont: Siguria Kibernetike dhe Hendeku Dixhital
Pavarësisht entuziazmit për progresin, kalimi i nxituar drejt një modeli “vetëm online” ka nxjerrë në pah dobësi të konsiderueshme. Rreziku i rrjedhjes së të dhënave dhe bllokimi i shërbimeve është një shqetësim real, i theksuar nga sulmi kibernetik i korrik-gushtit 2022, i cili, siç theksohet në analizën “Albania’s Digital Transformation Journey”, çoi në rrjedhje informacioni dhe ndërprerje shërbimesh. Kjo ngjarje shërbeu si një kambanë alarmi për nevojën urgjente të forcimit të infrastrukturës së sigurisë.
Një tjetër sfidë madhore është hendeku dixhital. Ndërsa shërbimet po bëhen gjithnjë e më dixhitale, jo të gjithë qytetarët kanë aftësitë për t’i përdorur ato. Të dhënat tregojnë se vetëm 35% e qytetarëve në Ballkan kanë aftësi dixhitale bazë, krahasuar me mesataren e BE-së prej gati 54%. Kjo pasqyrohet edhe në përdorimin e shërbimeve, ku në vitin 2022, vetëm 51-60% e qytetarëve shqiptarë përdorën shërbimet e e-qeverisjes. Për më tepër, analiza strategjike tregon se ekziston një mospërputhje e theksuar midis politikave aktuale të sigurisë kibernetike në Shqipëri dhe standardeve të BE-së, një çështje kritike që mund të pengojë negociatat e anëtarësimit.
Hapat Drejt Evropës: Harmonizimi Ligjor dhe Programet e Përbashkëta
Përballë këtyre sfidave, Shqipëria po ndërmerr hapa të rëndësishëm për të përafruar kuadrin e saj ligjor dhe strategjik me atë të Bashkimit Evropian. Një nga arritjet më të mëdha të fundit është miratimi i Ligjit të ri “Për Mbrojtjen e të Dhënave Personale”. Sipas njoftimit “Albanian Parliament (Finally!) Approves New Data Protection Law Fully Aligned with EU Standards”, ky ligj historik harmonizon plotësisht legjislacionin shqiptar me Rregulloren e Përgjithshme të Mbrojtjes së të Dhënave (GDPR) të BE-së. Kjo jo vetëm që rrit ndjeshëm mbrojtjen e privatësisë për ju si qytetarë, por gjithashtu forcon besimin e partnerëve ndërkombëtarë dhe e bën Shqipërinë më tërheqëse për investime të huaja.
Në fushën e sigurisë, Autoriteti Kombëtar për Certifikimin Elektronik dhe Sigurinë Kibernetike ka avancuar me harmonizimin e ligjit për sigurinë kibernetike me direktivën e BE-së për sigurinë e rrjeteve dhe sistemeve të informacionit. Megjithatë, ekspertët theksojnë se Parlamenti duhet të integrojë standarde më të reja, si Direktiva NIS2, duke përcaktuar detyrime të qarta për operatorët e infrastrukturave kritike. Propozime si Akti për Qëndrueshmërinë Operacionale Dixhitale (DORA) për sektorin financiar janë thelbësore për të garantuar një përqasje të integruar të sigurisë kibernetike në rrugën drejt BE-së.
E Ardhmja është Dixhitale: Çfarë Sjell Programi “Evropa Dixhitale”?
Ndoshta hapi më premtues për të ardhmen është anëtarësimi i Shqipërisë në programin “Evropa Dixhitale”. Ky program, me një buxhet prej 7.5 miliardë eurosh për periudhën 2021-2027, simbolizon një proces të “integrimit të përshpejtuar”. Duke u bërë pjesë e këtij programi, Shqipëria fiton akses në projekte që fokusohen te teknologjitë dixhitale, inteligjenca artificiale (AI) dhe aftësitë e avancuara dixhitale. Kjo është një mundësi e artë për bizneset, administratën publike dhe qytetarët për të mbyllur hendekun dixhital dhe për t’u bërë pjesë e tregut të vetëm dixhital të BE-së.
Ky bashkëpunim nuk është thjesht një financim; është një investim strategjik në kapitalin njerëzor dhe teknologjik të vendit. Ndërsa Shqipëria vazhdon të forcojë themelet e saj ligjore dhe të sigurisë, pjesëmarrja në nisma të tilla evropiane ofron mjetet dhe njohuritë për të ndërtuar një shoqëri dixhitale që është jo vetëm efikase, por edhe elastike, e sigurt dhe e hapur për të gjithë. Udhëtimi është kompleks, por drejtimi është i qartë: një e ardhme e integruar në zemër të Evropës dixhitale.
Burimet
- Report | Albania creates a comprehensive platform for digital services
- Cyber Governance Challenges for Albania: Addressing policy choice dilemmas 1
- Albanian Parliament (Finally!) Approves New Data Protection Law Fully Aligned with EU Standards - Karanovic & Partners (Linku nuk është i disponueshëm)
- Albania’s Digital Transformation Journey (Linku nuk është i disponueshëm)
- Albania joins the “Digital Europe” program - Euriskon