Vera në Shqipëri është një periudhë magjike, e mbushur me diell, ditë të gjata në plazh dhe aventura në natyrë. Bregdeti ynë mahnitës dhe peizazhet malore na ftojnë të shijojmë çdo moment. Por, ndërsa përgatitemi për pushimet e shumëpritura, është thelbësore të jemi të vetëdijshëm për disa rreziqe të fshehura që mund të kërcënojnë shëndetin tonë dhe të të dashurve tanë. Dy nga sfidat më të mëdha të verës shqiptare janë cilësia e ujërave të plazhit dhe ndikimi i zjarreve në pyje. Ky artikull synon të shërbejë si një udhëzues i bazuar në të dhëna për t’ju ndihmuar të lundroni këto rreziqe dhe të kaloni një verë sa më të sigurt dhe të shëndetshme.
Deti ynë: Një Bukuri me Rreziqe të Fshehura
Bregdeti shqiptar është pa dyshim një nga thesaret tona kombëtare. Megjithatë, pas bukurisë së tij fshihet një realitet shqetësues. Raportet e fundit tregojnë një situatë problematike për cilësinë e ujërave ku ne dhe fëmijët tanë notojmë. Një raport i Agjencisë Europiane të Mjedisit për vitin 2024 e rendit Shqipërinë të fundit në Europë për pastërtinë e ujërave të notimit. Sipas këtij vlerësimi, vetëm 16% e ujërave tona bregdetare klasifikohen si “të shkëlqyera”, ndërsa një përqindje alarmante prej 22.7% vlerësohen si “të dobëta”. Ky klasifikim bazohet në praninë e baktereve fekale si E. coli dhe enterokokët intestinalë, të cilat janë tregues të qartë të ndotjes nga ujërat e zeza.
Kjo situatë konfirmohet edhe nga të dhënat vendase. Raporti vjetor i Agjencisë Kombëtare të Mjedisit (AKM) për vitin 2023 tregoi një përkeqësim të ndjeshëm, ku numri i plazheve me cilësi të keqe u trefishua krahasuar me vitet e mëparshme. Nga 123 pika të monitoruara, gati 28% u klasifikuan me cilësi të keqe, duke kërkuar masa urgjente.
Harta e Ndotjes: Ku të Notoni dhe Ku të Tregoni Kujdes
Informacioni është fuqi, veçanërisht kur bëhet fjalë për shëndetin. Sipas monitorimeve, disa zona paraqiten vazhdimisht si problematike:
- Zonat më të ndotura: Plazhet e Durrësit, Qerretit, Spillesë, Shëngjinit, Gjirit të Lalzit dhe Kavajës raportohen me nivele të larta ndotjeje. Për shembull, në Durrës, 11 pika monitorimi u klasifikuan me cilësi të keqe, ndërsa plazhet e Qerretit dhe Spillesë u vlerësuan me 100% cilësi të keqe.
- Zonat më të pastra: Fatmirësisht, jugu i vendit ruan ende një cilësi më të mirë. Plazhet si Zvërneci, Palasa, Drimadha, Jala, Lukova dhe Borshi vazhdojnë të kenë ujëra të pastra. Megjithatë, edhe këtu duhet vigjilencë, pasi edhe në Dhërmi është vënë re një tendencë në rënie e cilësisë.
Shkaku kryesor i kësaj situate mbetet shkarkimi i ujërave urbane të patrajtuara direkt në det, një problem i vazhdueshëm në qytetet e mëdha bregdetare si Durrësi dhe Vlora. Për fat të keq, mungesa e transparencës e përkeqëson situatën; platforma online e AKM, e cila duhet të informonte publikun në kohë reale, raportohet të jetë shpesh jo funksionale.
Çfarë Rrezikon Shëndeti Juaj?
Larja në ujëra të kontaminuara nuk është thjesht një shqetësim estetik; ajo paraqet rreziqe reale për shëndetin. Gëlltitja, edhe në sasi të vogla, e ujit të ndotur mund të shkaktojë probleme gastrointestinale si diarre, të vjella dhe dhimbje barku. Përveç kësaj, rreziqet përfshijnë:
- Infeksione të lëkurës: Bakteret në ujë mund të shkaktojnë irritime, puçrra ose infeksione më serioze, veçanërisht nëse keni plagë të hapura ose probleme ekzistuese të lëkurës.
- Infeksione të veshëve dhe syve: Uji i ndotur mund të çojë në otit (infeksion i veshit) dhe konjuktivit (infeksion i syrit).
- Probleme respiratore: Në raste të rralla, avujt nga uji i kontaminuar mund të shkaktojnë probleme me frymëmarrjen.
- Sëmundje të transmetueshme: Ujërat e ndotura mund të jenë bartës të viruseve si Hepatiti A dhe E, apo baktereve si Salmonella.
Ajri që Thithim: Kërcënimi i Heshtur i Zjarreve
Ndërsa sytë tanë janë nga deti, një tjetër rrezik shpesh na vjen nga toka dhe ajri. Çdo verë, Shqipëria përballet me një numër të lartë zjarresh në pyje dhe kullota, një fenomen i përkeqësuar nga temperaturat e larta dhe ndryshimet klimatike. Gjatë dekadës së fundit, janë djegur mbi 184,000 hektarë pyje dhe kullota në 943 vatra zjarri. Shkaqet janë shpesh njerëzore, nga pakujdesia si hedhja e cigareve, deri te zjarrvënia e qëllimshme.
Tymi Toksik: Një Armik i Padukshëm për Mushkëritë
Tymi nga zjarret nuk është thjesht bezdisës; ai është një koktej i rrezikshëm kimikatesh dhe grimcash të imëta (të njohura si PM2.5) që përbëjnë një kërcënim serioz për shëndetin. Këto grimca janë aq të vogla sa mund të depërtojnë thellë në mushkëri dhe të hyjnë në qarkullimin e gjakut, duke shkaktuar dëme në të gjithë trupin.
Efektet afatshkurtra të ekspozimit ndaj tymit përfshijnë irritim të syve, hundës dhe fytit, kollë, vështirësi në frymëmarrje, marramendje dhe dhimbje koke. Megjithatë, rreziku më i madh u kanoset grupeve vulnerabël:
- Fëmijët: Sistemi i tyre respirator është ende në zhvillim dhe ata thithin më shumë ajër në raport me peshën e tyre trupore.
- Të moshuarit: Ata shpesh kanë një funksion më të dobët pulmonar dhe kardiovaskular.
- Gratë shtatzëna: Ekspozimi ndaj ndotjes mund të ndikojë në zhvillimin e fetusit.
- Personat me sëmundje kronike: Ata që vuajnë nga astma, sëmundjet pulmonare obstruktive kronike (COPD) ose sëmundjet e zemrës mund të përjetojnë një përkeqësim të rëndë të simptomave.
Udhëzues Praktik për një Verë të Sigurt: Këshillat e Ekspertëve
Të qenit i informuar është hapi i parë. Hapi i dytë është të ndërmerrni veprime konkrete për të mbrojtur veten dhe familjen tuaj. Këtu janë disa këshilla praktike të rekomanduara nga Instituti i Shëndetit Publik dhe ekspertë të tjerë:
Në Plazh:
- Informohuni: Përpiquni të gjeni informacion mbi cilësinë e ujit për plazhin që planifikoni të vizitoni. Shmangni plazhet e njohura si të ndotura.
- Vëzhgoni: Shmangni larjen pranë zonave ku shihni tuba shkarkimi ose ujë me ngjyrë apo erë të dyshimtë.
- Shmangni Gëlltitjen: Mësojuni fëmijëve dhe kujtojini vetes të mos e gëlltisni ujin e detit.
- Bëni Dush: Gjithmonë bëni një dush me ujë të pastër dhe sapun pas larjes në det për të hequr çdo bakter të mundshëm nga lëkura.
- Higjiena Personale: Lani duart shpesh, veçanërisht para se të hani, dhe mos ndani peshqirë apo sende personale.
Në Rast Zjarri dhe Tymi:
- Qëndroni Brenda: Mënyra më e mirë për të shmangur tymin është të qëndroni në ambiente të mbyllura. Mbyllni dyert dhe dritaret.
- Përdorni Ajrin e Kondicionuar: Nëse keni kondicioner, vendoseni në modalitetin e riqarkullimit të ajrit për të mos futur ajër të ndotur nga jashtë.
- Përdorni Maska: Nëse duhet të dilni patjetër, përdorni maska me mbrojtje të lartë (FFP2 ose FFP3). Maskat e thjeshta prej cope nuk ofrojnë mbrojtje kundër grimcave të imëta.
- Kujdes i Veçantë: Grupet vulnerabël duhet të shmangin plotësisht ekspozimin dhe të sigurohen që ndjekin me përpikëri mjekimin e tyre.
- Parandaloni Zjarret: Mos hidhni kurrë bishta cigaresh nga dritarja e makinës. Mos ndizni zjarre në natyrë gjatë periudhave të thata dhe me erë. Raportoni menjëherë nëse shihni tym ose zjarr.
Vera është një kohë për t’u çlodhur dhe për të krijuar kujtime të bukura. Duke qenë të vetëdijshëm për këto rreziqe dhe duke ndjekur këshilla të thjeshta parandaluese, ne mund të sigurojmë që këto kujtime të jenë të lumtura dhe të shëndetshme. Kujdesi për veten dhe për mjedisin është përgjegjësia jonë e përbashkët.
Shënim i Rëndësishëm: Ky artikull ka vetëm qëllim informues dhe nuk përbën këshillë mjekësore. Për çdo shqetësim shëndetësor, ju lutemi konsultohuni me mjekun ose një profesionist të kualifikuar të kujdesit shëndetësor.